خطوط قرمز حلال و حرام موسیقی در قرآن کدام است؟

به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع پرس، در پاسخ به این سوال که آیا آیات و روایات منصوص و معتبر در حرمت غنا و موسیقی وجود دارد؟ باید گفت: آن چه از مجموع کلمات فقها و سخنان دانشمندان اسلامی در این زمینه می توان استفاده کرد، این است که غناء، آهنگ های طرب انگیز و لهو باطل است.

غنا آهنگ هایی است که متناسب مجالس فسق و فجور و اهل گناه و فساد می باشد که قوای شهوانی را در انسان تحریک می کند و گاه یک آهنگ هم خودش غنا و لهو و باطل است و هم محتوای آن، به این ترتیب که اشعار عشقی و فساد انگیز را با آهنگ های مطرب بخوانند. و گاه تنها آهنگ، غنا است، به این ترتیب که اشعار پرمحتوا یا آیات قرآن و دعا و مناجات را به آهنگی بخوانند که مناسب مجالس لهو لعب است، و در هر دو صورت حرام میباشد.

در خصوص «غنا» و موسیقی حرام، قرآن کریم در برخی آیات به آن پرداخته و مخالفت خود را با غنا و این نوع موسیقی اعلام فرموده است.

برخی از مفاسد غنا عبارتند از: الف ـ تشویق به فساد اخلاق: مجالس غنا معمولاً مرکز انواع مفاسد است و آنچه به این مفاسد دامن میزند همان غنا است. ب ـ غافل شدن از یاد خدا: تعبیر به «لهو» که در تفسیر «غنا» در برخی از روایات اسلامی آمده، اشاره به همین حقیقت است که غنا انسان را آن چنان مست شهوات میکند که از یاد خدا غافل می سازد. ج ـ غنا آثار زیانباری را بر اعصاب و روان می گذارد؛ غنا و موسیقی لهو در حقیقت یکی از عوامل مهمّ تخدیر اعصاب و روان است و آثار زیانبار غنا و این گونه موسیقی بر اعصاب تا سرحدّ تولید جنون و بر قلب و فشار خون، و تحریکات نامطلوب پیش میرود.

حرمت «غنا» در آیات و روایات: گرچه در قرآن کریم، تنها کلیات مسایل آمده و تبیین جزییات و تعیین مصداقهای آن، به پیامبر و امامان ـ علیهم السلام ـ واگذار شده است و مراجع عظام تقلید با توجه به آیات و روایات موجود، احکام را از آنها استنباط میکنند، ولی در خصوص «غنا» و موسیقی، قرآن کریم در برخی آیات به آن پرداخته و مخالفت خود را با غنا و این نوع موسیقی اعلام فرموده است از جمله:

آیهی اول: «ذلک و من یعظم حرمات الله خیرٌ له عند ربه واحلت لکم الانعام الاماتتلی علیکم فاجتنبوا الرجس من الاوثان واجتنبوا قول الزور»؛ این است ـ آنچه مقرر شده ـ و هر کس مقررات خدا را بزرگ دارد، آن برای او نزد پروردگارش بهتر است و برای شما دامها ـ چهارپایان ـ حلال شده است، مگر آنچه برشما خوانده میشود؛ پس از پلیدی بتها و از گفتار باطل اجتناب ورزید».

امام صادق (ع) میفرماید: «الغنا یورث النفاق»؛ «غنا» نفاق را به ارث میگذارد.

ابن بصیر میگوید: از امام صادق (ع) از آیهی «... فاجتنبوا الرجس من الاوثان واجتنبوا قول الزور» سؤال کردم. امام فرمود: منظور «غنا» است.

زید شَحّام نیز میگوید: از امام صادق (ع) در بارهی تفسیر قول زور پرسیدم، آن حضرت فرمود: منظور از قول زور، غنا است.

آیهی دوم: «ومن الناس من یشتری لهوالحدیث لیضل عن سبیل الله بغیر علم و یتخذها هزوا اولئک لهم عذاب مهین؛ بعضی از مردم، سخنان باطل و بیهوده میخرند تا مردم را از روی جهل و نادانی گمراه سازند و آیات الهی را به استهزاء گیرند، پس برای آنها عذابی خوارکننده است.

امام صادق (ع) میفرماید: «غنا» از مسایلی است که خداوند متعال وعدهی عذاب بر آن داده است و سپس آیهی 6، سورهی لقمان را تلاوت فرمود.

«لهوالحدیث» دارای معنای گستردهای است که هرگونه سخن یا آهنگهای سرگرمکننده و غفلتزا را شامل میشود که موجب گمراهی و بیهودگی انسان میگردد، خواه از قبیل «غنا» و لحنها و آهنگهای شهوتانگیز و هوسآلود باشد و یا سخنانی باشد که نه از طریق آهنگ، بلکه از طریق محتوا، انسان را به فساد و تباهی بکشاند.

امام صادق (ع) میفرماید: «مجلس «غنا» و خوانندگی لهو و باطل، مجلسی است که خدا به اهل آن نمی نگرد و این مصداق قول خداوند متعال است که میفرماید: «بعضی از مردم هستند که سخنان بیهوده خریداری میکنند تا مردم را از راه خدا گمراه سازند.»

امام صادق (ع) میفرماید: «الغنا یورث النفاق» «غنا» نفاق را به ارث میگذارد و در حدیث دیگری امام صادق (ع) میفرماید: «بیت الغناء لا تومن فیه الفجیعة و لا تجاب فیه الدعوة، و لا یدخله الملک» خانهای که در آن غنا باشد، ایمن از مرگ و مصیبت دردناک نیست و دعا در آن به اجابت نمیرسد و فرشتگان وارد آن نمیشوند.

در حدیثی از جابربنعبدالله از پیامبر اکرم(ص) نقل شده که فرمود: «کان ابلیس اوّل من تغنی» شیطان اوّلین کسی بود که غنا خواند.

ابن مسعود از پیامبر اکرم (ص) نقل میکند که فرمود: «الغناء ینبت النفاق فی القلب کما ینبت الماء البقل» غناء روح نفاق را در قلب پرورش میدهد همانگونه که آب گیاهان را پرورش میدهد.

ابن بصیر میگوید: از امام صادق (ع) از آیهی «... فاجتنبوا الرجس من الاوثان واجتنبوا قول الزور» سؤال کردم. امام فرمود: منظور «غنا» است.

البته آهنگها و آوازهایی که از نظر محتوا (مضمون اشعار) دارای معنایی باشکوه و زیباست و از طرفی خوب و زیبا اجرا میشود و در عین حال تناسب و شباهتی با ساز و آوازهای مجالس لهو، عیش و عشرت و فساد، ندارد گوش دادن به این نوع آهنگها اشکال ندارد. سازها و آوازهایی که نسبت به آنها شک داریم و نمی دانیم آیا از نوع «غنا» (موسیقی مبتذل) است و یا جز موسیقیهای مجاز است، احتیاط آن است که به اینگونه آهنگها نیز گوش داده نشود.