مدیریت جهادى، راهى به سوى توسعه و پیشرفت پایدار

خبرگزاری دفاع مقدس: سال 1393 با عنوان «سال فرهنگ و اقتصاد با عزم ملى و مدیریت جهادى» نقطه عطفى در حلقه تکمیلى شعارهاى راهبردى کشور محسوب مى شود. تعیین لفظ جهاد در شعار امسال نشان از اهمیت و وزن اجراى طرح هاى بزرگ راهبردى در سطوح فرهنگ و اقتصاد کشور را دارد.

جهاد اصطلاحى است که بعد از پیروزى انقلاب شکوهمند اسلامى، به کار رفت تا این واژه در کنار واژگان ارزشى دیگر به انقلاب اسلامى معنى و مفهوم معنوى و ارزشى دهد. پیام تاریخى حضرت امام خمینى در 26 خرداد 1358، آغاز حرکت شورانگیز و تلاشگرایانه جهاد سازندگى و فعالیت مدیریت جهادى در کشور بود تا با کنارزدن ساختارهاى پوسیده دوران پهلوى مفاهیم جدید و فرهنگ تازهاى به کالبد کشور بدمد که البته مفهوم جهاد یکى از این مفاهیم بود.

ستون هاى اصلى این مدیریت مردم بودند که در کنار تدبیر و اداره امور به وسیله مسئولین به مدیریتی جهادى تبدیل شد تا خدمت رسانى به مردم در کنار تدابیر امور آینده کشور عملیاتى شود. به نقل از رهبر معظم انقلاب جهاد فقط تفنگ در دست گرفتن نیست، جهاد این است که انسان خود همیشه در میدان حرکت و مبارزه با موانع و مانع تراشى ها باشد، همان حرکتى که در ابتداى انقلاب جهاد سازندگى آن را در کشور عملیاتى کرد.

جهاد چیست؟

جهاد در لغت از ریشه جَهَد به معناى تلاش همراه با رنج است که در شرایط طبیعى و عادى قابل دسترس نیست. به عبارتى زحمت و مشقت توان طاق و تلاش بسیار توأم با سختى است و در اصطلاح عبارت است از گذشتن از جا، مال در راه اعتلاى اسلام براى برپا داشتن شعائر دین و مذهب.

در روایات اسلامى و دینى نیز از لفظ جهاد بسیار استفاده شده و جزو فروع دین به حساب آمده است. امام على(ع) جهاد را ستون دین و راه سعادت معرفى کرده و رسول اکرم(ص) جهاد را از ارکان اسلام برشمرده است.

رهبرمعظم انقلاب درباره معناى جهاد مى فرمایند: «معیار جهاد شمشیر و میدان جنگ نیست. میعار جهاد همان چیزى است که امروز در زبان فارسى ما در کلمه مبارزه وجود دارد که مى تواند به عنوان یک صفت به مانند عالم مبارز، دانشجوى مبارز، طلبه مبارز و... به کار برود.»

ایشان در ادامه مى فرمایند: «انسان در راحتى و رختخواب یا در پستوى خانه که نمى تواند مبارزه کند، در مبارزه باید جدّ و جهد وجود داشته باشد و باید زحمت و مشقت فراوان کشید تا به هدف مطلوب رسید.»

لذا مفهوم جهاد محصور در معنى نظامى و دفاعى نیست، بلکه این مفهوم ابعاد وسیع ترى را در موضوعات فرهنگى، اجتماعى، سیاسى و اقتصادى در برمى گیرد. بنابراین کشورى به سوى پویایى و امنیت حرکت مى کند که روحیه جهاد در آن زنده باشد. روحیه جهادى با غرایز و نفس که تمایل به گوشه گیرى و راحتى دارند مغایرت دارد همان طور که پیامبر اکرم(ص) از مبارزه با نفس به عنوان جهاد اکبر نام مى برند و مسلمین را به اصلاح و تزکیه نفس بر مبناى تعالیم قرآن سفارش مى کنند، لذا والاترین حرکات جهادى تکیه بر بنیان و ارزش هاى والاى معنوى و اسلامى است.

بنابراین چه در وضعیت جنگ و چه در وضعیت صلح باید روحیه جهادى را حفظ کرد تا کشور و جامعه از خطرات و بلایاى مختلف در امان بماند. روحیه اى که باید در تک تک افراد جامعه وجود داشته و تا سطوح سازمانى و مدیران جاری و سارى شود. جهاد یک روحیه و انگیزه بالاى معنوى است که به فرهنگ و هویت یک کشور قدرت مى دهد، قدرتى که درجهت اعتلاى نظام سیاسى کشور مى باشد.

رهبرمعظم انقلاب در تبیین بیشتر مفهوم جهاد براین مطلب اشاره دارند که جهاد یعنى حضور در میدان مجاهدت با تلاش که با انگیزه و ایمان نیز مى باشد، که جهاد با نفس، مقدمه جهاد در میادین تلاش و کارزار مى باشد، تلاشى که امنیت پایدار کشور را تأمین خواهد کرد.

مدیریت جهادى چیست؟

مدیریت فرایندى است که در آن با برنامه ریزى، اداره امور یک سازمان یا کشور انجام مى شود که در آن باید تصمیم گیرى، برنامه ریزى، نظارت و کنترل باشد. از طرف دیگر قبل از مدیریت جهادى باید فرهنگ جهاد را بشناسیم که این فرهنگ شناخت خود از زندگى و نگرش سطحى مربوط به جهاد مى باشد.

لذا فرهنگ جهادى، شاخه اى از فرهنگ است که انسان ها با خصوصیت روحیه جهادى به آداب و رسوم و روش زندگى و اجتماع نگاه مى کنند. یعنى در حوزه فرهنگ، اجتماع، سیاست و اقتصاد باید نگاه جهادى پیدا کنیم.

رهبرمعظم انقلاب بارها بر حفظ فرهنگ جهادى تأکید کرده اند. ایشان مى فرمایند: «آنچه انقلاب اسلامى به مردم ما داده، فرهنگ جهادى بود. فرهنگ جهادى در همه صحنه ها و عرصه ها به کار مى آید.»

فرهنگ جهادى مصادیقی چون دین محورى، ولایتمدارى، ایثار، مردمگرایى، خودباورى، نوآورى و مأموریت پذیرى را به همراه دارد.

در مدیریت جهادى مى توان بر عناصر ذیل تکیه کرد؛

1ـ مدیریت در راه اعتلاى اسلام، ولایت و انقلاب اسلامى در بعد ساختارى.

2ـ در بعد رفتارى خصوصیاتى چون خودباورى، پرکارى، تحول آفرینى، پویایى، سختکوشى، سرعت عمل، خلاقیت و...

3ـ در بُعد بنیادین اهمیت به بیت المال، نهادینه کردن اخلاق و ارزش هاى دینى، قناعت و دورى از اسراف و تبذیر.

لذا مدیریت جهادى به دنبال یک فرآیند تحول آفرین و تحولساز است که مى تواند کشور را از شرایط بحران و حساس نجات دهد و با توجه به شرایط بین المللى، این فرهنگ و مدیریت مى تواند کشور را از این شرایط بیرون آورد. بنابراین مى توان این طور بیان کرد که مدیریت جهادى یادگارى است گرانسنگ از دوران دفاع مقدس و حماسه که درآن نهادها و افراد با انگیزه و ایثارگر با اقدامات جهادگونه بتوانند کشور را از بن بست خارج نمایند. این نوع مدیریت همزاد انقلاب است و ارزش هاى این دوران باید همچنان زنده و پابرجا باقى بماند تا هویت انقلاب اسلامى حفظ شود.

نتیجه گیرى

اساس مدیریت در نظام جهادى بر پایه رهبرى و مدیریت و هدایت انسان ها به سوى اهداف خاص مى باشد. انقلاب اسلامى ارزش هایى را به ارمغان آورد که با تکیه برآنان مى توان بر مشکلات و بحران ها فایق آمد و یکى از این ارزش ها مدیریت جهادى است.

این نوع مدیریت مى تواند موضوعاتى چون اقتصاد مقاومتى، اقتصاد حماسى، اصلاح الگوى مصرف و ... را به همراه بیاورد.