شهید «باقری» بنیانگذار واحد اطلاعات رزمی در سپاه پاسداران

گروه استان‌های دفاع‌پرس - سرهنگ پاسدار «جواد قاصد نظامیان» مدیر دانشنامه و مرکز اسناد اداره‌کل حفظ آثار دفاع مقدس خراسان رضوی؛ براستی شهدا بزرگترین معجزه انقلاب اسلامی هستند. مردان مردی با سیمایی آسمانی و در ژرفای عمیق هستی که عندربهم یرزقونند. روز نهم بهمن‌ماه مصادف با سالروز شهادت «حسن باقری»، به‌عنوان روز اطلاعات عملیات در سپاه نام‌گذاری شده است.

اطلاعات عملیات، چشم بینای فرماندهی و یک گردان رزمی محسوب می‌شود. قبل از ورود نیروی رزمنده برای شروع عملیات در منطقه، اولین اکیپی که وارد عمل می‌شود واحد اطلاعات عملیات است. شناسایی کامل در عمق مواضع دشمن، توجیه و آشنایی منطقه به تک‌تک فرماندهان، شناسایی زمین، موانع و خطوط از وظایف این واحد است. 

شهید حسن باقری یکی از نوابغ جنگ و مغز متفکر و راهبردی اطلاعات عملیات در دوران دفاع مقدس است. وی در عملیات‌های فتح‌المبین، بیت‌المقدس و رمضان فرمانده قرارگاه نصر بود و این عملیات‌ها را هدایت و فرماندهی می‌کرد، او به‌عنوان فرمانده قرارگاه نصر، در اجرای عملیات آزاد‌سازی خرمشهر نقش مؤثری را ایفا کرد.

شهید حسن باقری بر اساس یادداشت‌های روزانه‌اش، فرمانده‌ای بود که از ۲۴ ساعت، ۱۸ ساعت به فعالیت می‌پرداخت و طی اجرای عملیات‌ها، شب‌ها بیدار می‌ماند تا به خوبی عملیات را هدایت کند. او در نهم بهمن ۱۳۶۱ در منطقه عملیاتی فکه در سنگر دیده‌بانی مورد هدف گلوله خمپاره دشمن قرار گرفت و به شهادت رسید.

دوران سرنوشت‌ساز زندگی حسن باقری پس از پیروزی انقلاب اسلامی شروع می‌‌شود. وی فعالیت خود را در سال ۱۳۵۸ در سرویس فرهنگی و سیاسی روزنامه جمهوری اسلامی آغاز کرد و اولین خبرنگاری بود که به الجزایر اعزام شد. پس از آن بنا به دعوت سازمان ملل، از طرف این روزنامه سفر ۱۵ روزه‌‌ای به لبنان و اردن داشت و طی این سفر، گزارش تحلیلی جامعی از اوضاع نابسامان مسلمانان در آن کشورها تهیه کرد. در این دوران شهید باقری با اخذ مدرک دیپلم در رشته ادبیات در امتحان ورودی دانشگاه‌‌ها شرکت می‌کند و با رتبه ۱۰۴ در رشته‌ حقوق قضایی دانشگاه تهران قبول می‌شود.

 ورود حسن باقری به عرصه خبر موجب شد تا اطلاع دقیقی از اوضاع کشور در عرصه‌‌های مختلف به دست‌ آورد. در این زمان گروهک‌‌های ضد انقلاب با اقدامات تروریستی سعی در برهم زدن امنیت کشور داشتند. روزنامه جمهوری اسلامی ارگان رسمی حزب جمهوری اسلامی بود و حسن باقری می‌‌دانست اعضای این حزب رابطه نزدیکی با سپاه پاسداران دارند. از سوی دیگر در همین زمان محسن رضایی با تحویل گرفتن سه اتاق در ساختمان سابق اداره پنجم ساواک در حال تشکیل اطلاعات سپاه و تکمیل کادر آن بود. در این زمان آیت‌الله خامنه‌ای با محسن رضایی تماس می‌‌گیرند و جوانی را برای همکاری با اطلاعات سپاه به او معرفی می‌‌کنند. این جوان همان حسن باقری است. پس از آنکه محسن رضایی با حسن باقری صحبت می‌‌کند در او استعدادی عجیب می‌بیند، از همین رو با همکاری در اطلاعات سپاه موافقت می‌‌کند و نام حسن باقری را برای او برمی‌‌گزیند و از همین جا بود که نام «غلامحسین افشردی» به حسن باقری تغییر کرد.

فعالیت حسن باقری در اطلاعات سپاه ادامه دارد تا اینکه رسماً جنگ تحمیلی آغاز می‌‌شود و حسن باقری در اول مهر ۱۳۵۹، راهی جبهه‌‌های جنوب در خوزستان می‌شود. در آن زمان هنوز اطلاع دقیقی از حد پیشروی نیروهای عراقی وجود ندارد. حسن باقری با دستور محسن رضایی به مسئولیت اطلاعات ستاد عملیات جنوب منصوب می‌‌شود و از همان آغاز نسبت به جمع‌آوری اطلاعات و شناسایی تمامی مناطق جبهه جنوبی اقدام می‌کند. این اقدام در اصل آغاز تأسیس واحد اطلاعات رزمی در سپاه است.

در ادامه حسن باقری با کسب اطلاعات به دست آمده از مناطق مختلف جبهه جنوب، کار بازجویی از اسرای عراقی و شناخت تجهیزات دشمن را در دستور کار خود قرار می‌‌دهد.  

حالا وقت آن رسیدکه بود که اطلاعات حسن باقری در صحنه عملیات هم به‌ کار گرفته شود. اما در ابتدای جنگ فرماندهی کل قوا به‌ عهده بنی‌صدر بود و او اجازه کار به نیروهای سپاه پاسداران نمی‌‌داد. 

در جلسه‌‌ای که با حضور بنی‌‌صدر و آیت‌‌الله خامنه‌‌ای که در آن زمان نماینده امام در شورای عالی دفاع بودند، در اتاق جنگ لشکر ۹۲ زرهی اهواز برگزار می‌‌شود حسن باقری هم بر پایه اطلاعاتی که به دست آورده بود، تحلیلی جامع از وضعیت دشمن ارائه می‌‌دهد که موجب حیرت بنی‌صدر و دلگرمی نماینده امام در شورای عالی دفاع می‌‌شود. با برکناری بنی‌صدر از فرماندهی کل قوا، راه برای فعالیت نیروهای انقلابی باز می‌‌شود. در همین راستا اولین عملیات بر پایه اطلاعات به دست آمده توسط حسن باقری انجام می‌‌شود که تقویت روحیه رزمندگان ایرانی و تجربه شیوه‌‌های جدیدی از نبرد با عراقی‌‌ها می‌شود.  

دانشجوی ۲۴ ساله‌ رشته‌ حقوق قضایی دانشگاه تهران، با شناخت عمیق از دشمن و چیرگی بر منطقه‌ جغرافیایی جنگ و تغییرات حاصل از آن علاوه بر طراحی و اجرای عملیات‌‌های مهم، در شکل‌گیری سازمان رزم، برآورد اطلاعات و تهیه‌ طرح عملیات، کادرسازی و تربیت فرماندهان تأثیرگذار و کارآمد نقشی اساسی ایفا کرد. چندان که خود نیز در این خصوص چنین نگاشته است: «این جنگ فرصت‌‌های طلایی بسیاری را جهت رشد استعدادها به ما داده است. نیروهای ما با توجه به بعد انقلابی‌ای که دارند و چشم‌وگوش بسته تابع قانون‌‌های از خارج‌آمده نیستند، می‌‌توانند از قالب‌‌های پیش‌ساخته خارج شوند و با فکر سازنده‌ خویش، روش‌‌هایی را ابداع کنند که دشمن نخواهد توانست به‌سادگی به دفاع در مقابل آن‌ها برخیزد. پس از این دوران حالا ایران می‌باید عملیات‌‌های بزرگتری را طراحی و اجرا می‌‌کرد. اولین این عملیات‌‌ها، ثامن‌الائمه علیه‌السلام بود. طراحی این عملیات که ماه‌‌ها به‌طول انجامید، منجر به شکست محاصره آبادان و آزادسازی بخش عظیمی از اراضی تحت تصرف عراق شد. در این عملیات، حسن باقری فرماندهی محور عملیاتی دارخوین و ماهشهر را به‌عهده داشت.

پس از این عملیات بود که فرماندهان جنگ تصمیم گرفتند روند عملیات‌ها را با سرعت بیشتری پیگیری کنند. در همین راستا حسن باقری دست به کار طراحی عملیات دیگری برای آزادسازی بُستان شد. در این عملیات که طریق‌القدس نام گرفت حسن باقری به‌عنوان نماینده فرمانده کل سپاه پاسداران در قرارگاه مشترک ارتش و سپاه حضور یافت و توان بالای خود را برای هدایت عملیات فرماندهی، به میدان آورد. 

پس از پایان هر عملیات، طراحی و شناسایی برای عملیات دیگری آغاز می‌‌شد و کار حسن باقری تمامی نداشت. حالا حسن باید کار گسترده‌تری نسبت به دفعات قبل انجام می‌‌داد. عملیات بزرگی که فتح‌المبین نام گرفت. در این عملیات چهار قرارگاه برای اجرای عملیات پیش‌بینی شده‌ بود که او فرماندهی قرارگاه نصر را به‌عهده داشت. این انتخاب به‌دلیل حساسیت بالای منطقه عملیاتی بود.

در این عملیات حسن باقری توانست با هدایت صحیح یگان‌‌های تحت امرش و با ابتکاراتی که آن‌ها از خود نشان دادند در همان مرحله اول عملیات، به تمام اهداف از پیش تعیین‌شده دست پیدا کند و در مرحله دوم هم با تصرف ارتفاعات رادار نقش بزرگی در پیروزی این عملیات ایفا کرد.  

پس از این عملیات محسن رضایی فرمانده وقت سپاه به حسن باقری دستور داد تا تمام کارهای خود را تعطیل کرده و شناسایی منطقه عملیاتی بیت‌المقدس را آغاز کند. شاید بتوان این عملیات را که در نتیجه آن خرمشهر آزاد شد سخت‌ترین عملیات دوران زندگی حسن باقری دانست. در این عملیات نیز حسن باقری فرماندهی قرارگاه نصر را به‌عهده داشت و باز هم سخت‌ترین منطقه عملیاتی به این فرمانده جوان سپرده شده بود. 

حساسیت این منطقه که زیر نظر قرارگاه نصر بود از آن جهت بود که نیروهای حسن باقری می‌بایست هم از روبه‌رو و هم از جناحین با دشمن می‌‌جنگیدند. در روز دوم عملیات نیروهای تیپ ۷ ولی‌عصر (عج) موفق نمی‌‌شوند پیشروی خود را کامل کنند و بین آن‌ها و نیروهای تیپ ۲۷ محمد رسول‌الله (ص) فاصله می‌‌افتد و نیروهای این تیپ مجبور می‌‌شوند از سه طرف با دشمن بجنگند. در این وضعیت جبهه قرارگاه نصر شرایط سختی پیدا می‌‌کند به نحوی که تمامی فرماندهان، این جبهه را ازدست‌رفته می‌‌پنداشتند. اما حسن باقری فرماندهی نبود که به این زودی‌ها تسلیم شود. بالاخره با هدایت و فرماندهی او و ایستادگی نیروهای تیپ ۲۷ محمد رسول‌الله (ص)، نیروهای دشمن در خرمشهر محاصره می‌‌شوند و خونین‌شهر آزاد می‌‌شود. 

پس از آزادسازی خرمشهر حسن باقری به قرارگاه کربلا می‌‌رود. در این دوران هم نقش بارزی در طراحی و هدایت عملیات‌‌های مسلم‌بن‌عقیل و محرم ایفا می‌‌کند.   

حسن باقری ۹ بهمن ۱۳۶۱ زمانی که به همراه شهید مجید بقایی در محور عملیاتی فکه مشغول شناسایی عملیات والفجر مقدماتی بود در سنگر دیده‌بانی بر اثر اصابت خمپاره به‌شهادت می‌رسد.

 محسن رضایی فرمانده پیشین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که مدت‌ها با حسن باقری همرزم بود، درباره او می‌گوید: «شهید باقری اسوه حماسه و شجاعت و استعداد فوق‌العاده بود. ایشان از یک روحیه سلحشوری و حماسی بسیار عظیمی برخوردار بود. در خطوط مقدم همیشه حاضر بود.»

سردار غلامعلی رشید فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء (ص) در بخشی از آثار منتشر نشده، درباره حسن باقری گفته است: «من امروز این اعتراف سنگین را اینجا می‌خواهم بکنم که سازمان رزم فعلی سپاه، همین سازمانی که الان در اختیار سپاه است و در وضعیت تهدید در رویارویی دشمنان باید مبارزه بکند، مدیون و مرهون تلاش‌های شخص حسن باقری است.»

انتهای پیام/