عملیاتی که زمینه‌ساز شکست حصر آبادان شد

به گزارش خبرگزاری دفاع مقدس، حمله ارتش بعث عراق به سرزمین های کشورمان و اشغال برخی از نقاط مرزی ایران، بویژه مناطق نفتخیز که شاهرگ اقتصادی کشور محسوب میشدند، نظام انقلابی کشورمان در آزمونی دشوار قرار داد. به نحوی که در آن مقطع زمانی برای تثبیت و حفظ موجودیت انقلاب خود میبایست تصمیمی مهم در راستای منافع ملی و انقلاب، اتخاذ میکرد. بدین معنی که یا باید تن به سازش میداد یا به مقابله نظامی با اشغالگران برمیخواست.

در صورتی که تن به سازش میداد عملاً بخش مهمی از مناطق نفتخیز و اقتصادی کشورمان از سرزمین اسلامی ایران جدا میشد، اما چنانچه میخواست مقابل متجاوزین ایستادگی کند، این ایستادگی مستلزم وحدت مدیریتی و فرماندهی نظامی بود.

امری که متأسفانه با وجود شخصی همچون بنی صدر امکانپذیر نبود. زیرا بنی صدر که علاوه بر داشتن مسئولیت ریاست جمهوری، عهدهدار فرماندهی کل قوا نیز بود، اعتقادی در بکارگیری نیروهای انقلابی و مردمی برای آزادسازی مناطق اشعالی کشورمان نداشت. در صورتی که روانه شدن نیروهای حزباللهی و مردمی به جبههها توانسته بود مانع ادامه پیشروی دشمن شود. با این وجود چون بنی صدر اعتقادی به استفاده از چنین نیروهایی نداشت، با اتکاء به نیروهای ارتش اقدام به انجام چند عملیات کلاسیک کرد.

بدین ترتیب اولین عملیات کلاسیک ارتش با فرماندهی بنی صدر بهعنوان فرمانده کل قوا در تاریخ ۲۳ مهر ۱۳۵۹ در محور دزفول (جسر نادری) انجام شد که موفقیتی بهدنبال نداشت. عملیات دوم به نام هویزه در ۱۵ دی ۱۳۵۹ صورت گرفت، اما این عملیات نیز اگر چه در مرحله اول با رشادت دانشجویان پیرو خط امام(ره) و شهید «حسین علمالهدی» با موفقیتهای خوبی مواجه شد، اما در ادامه به دلیل توان بالای زرهی ارتش عراق و عقبنشینی ارتش ایران، صحنه نبرد علیه ایران مغلوبه شد و دشمن توانست علاوه بر وارد ساختن تلفات انسانی به نیروهای خودی، تعداد زیادی تانک و تجهیزات ارتش ایران را نیز از آن خود کند. 

عملیات سوم نیز ۲۰ دی ۱۳۵۹ در محور جاده ماهشهرـ آبادان صورت گرفت. در این عملیات که رهبری آن با ارتش بود، ۳۰ درصد نیروهای شرکت کننده از رزمندگان سپاه بودند، اما این عملیات هم به دلیل پیروی نیروها از روش کلاسیک و نبود توازن میان ارتش عراق با ارتش ایران، جز شکست، حاصل دیگری را دنبال نداشت.

پس از این شکستها یک سِری عملیاتهای محدود و غیرکلاسیک نیز انجام میشود که موجب ایجاد باور و تقویت روحیه رزمندگان شده و علاوه بر این باعث کادرسازی هم میشود. در چنین شرایطی، بنی صدر برای فرار از مسئولیت چنین شکستهایی در جبههها، جنگ را از جبههها به داخل کشور میکشانَد.

اتحاد وی با سازمان مجاهدین خلق (منافقین) موجب تشدید درگیرهای داخلی اعضای سازمان مجاهدین با نیروهای انقلاب میشود و حتی این افراد برای پیشبرد اهداف خود و به بیراهه کشاندن انقلاب، دست به اسلحه میبرند و مردم و مسئولان انقلاب را به ضرب گلوله و مواد منفجره به شهادت میرسانند.

در چنین شرایطی نظام نوپای اسلامی که موجودیت خود را در خطر میدید، جبهههای جنگ را الویت دوم خود قرار داد تا ابتدا با سامان دادن به وضعیت داخلی، با خیالی آسودهتر به وضعیت جبههها رسیدگی کند. بنابر این بهواسطه خیانتهای بنی صدر و دشمنی آن با نیروهای مومن و فداکار انقلاب، توسط بنیانگذار انقلاب اسلامی از فرماندهی کل قوا عزل میشود و بهدنبال آن مجلس شورای اسلامی نیز رأی به نداشتن کفایت سیاسی بنی صدر میدهد. بدین ترتیب با عزل بنی صدر از قدرت و به دنبال آن سرکوب منافقین، ثبات حاکمیت در داخل مجدد برقرار شد.

از این رو بار دیگر جبههها اولویت نخست شد؛ اما با این تفاوت که یکپارچگی حاکمیت، زمینه ایفای نقش نیروهای انقلابی را برای مقابله با ارتش متجاوز بعث عراق فراهم ساخت و همین عامل زمینهای شد تا اشغالگران به تدریج از سرزمین اسلامیان بیرون رانده شوند.

در وضعیت جدید، سپاه و بسیج در کانون تصمیمگیریها حضور یافتند و با بهرهمندی از توان و امکانات ارتش، دور جدیدی از حملات علیه مواضع دشمن را طراحی و اجرا کردند. لذا در دور جدید عملیاتهای محدود و غیر کلاسیک، رزمندگان اسلام بعد از عملیات محدود و غیر کلاسیک موفق در محور شوش و تپههای مدن در جنوب منطقه اشغالی شرق کارون، تصمیم به اجرای عملیات دیگری در شمال این منطقه و جنوب دارخوین میگیرند. بر این اساس نیروهایی متشکل از سپاه و بسیج، با تلاش شبانهروزی سه ماهه کانالی به ابعاد ۱۷۵۰ متر طول، عرض نیم متر و عمق ۴/۱ متر از سطح زمین تا حدفاصل ۲۵۰ متری خط دفاعی دشمن حفر میکنند.

بنابراین با تلاش فرماندهانی چون شهید حسین خرازی، سید علی بنی لوحی، علی زاهدی و برخی از مسئولان محورهای عملیاتی مانند شهیدان محمود پهلواننژاد، منصور موحدی و رضا رضایی، طرح عملیات تصویب و مقرر شد حدود ۳۰۰ تن از رزمندگان سپاه و بسیج با آتشباری توپخانه ارتش عملیات را در ساعت ۳:۴۰ بامداد ۲۱ خرداد ۱۳۶۰ آغاز کنند.

شهید مظلوم دکتر بهشتی هم برای دادن قوت قلب به رزمندگان از منطقه بازدیدی به عمل میآورد و در دیدار با رزمندگان، آنها را به مقاومت و پایداری دعوت میکند. به هر حال همانگونه که اشاره شد در شرایطی که میرفت درگیری بنی صدر با نیروهای خط امام(ره) اثرات نامطلوب و زیانبار خود را بر انقلاب اسلامی و جنگ تحمیل کند، در شب عملیات، بنی صدر توسط امام خمینی(ره) از فرماندهی کل قوا عزل میشود.

با انتشار این خبر خوش، جبههها غرق شادی و سرور شده و نام عملیات که تا آن لحظه هنوز مشخص نشده بود، «فرمانده کل قوا، خمینی روح خدا» نامگذاری میشود.  بدین ترتیب با آغاز عملیات، نیروها از دو محور دشمن را غافلگیر میکنند و برای اینکه نیروهای خطشکن از پشتیبانی آتش سنگین زرهی برخوردار شوند، یک گردان تانک ارتش با قدرت تمام وارد منطقه میشود و به حمایت از نیروهای عملکننده میپردازد.

آتش پشتیبانی ارتش و حمله غافلگیر کننده نیروهای سپاه و بسیج موجب میشود تا یگانهای حملهکننده به سرعت خاکریزهای اول و دوم دشمن را به تصرف درآورند و نفرات دشمن در خاکریزهای بعدی بهواسطه وحشت از نیروهای حملهکننده، با لباس خواب مواضع و ادوات نظامی خود را رها کرده و فرار میکنند.

با روشن شدن هوا، هوانیروز ارتش نیز وارد عمل شده و به شکار تانکها میپردازد که این امر باعث افزایش روحیه رزمندگان میشود. دشمن که اوضاع را بحرانی میبیند، اقدام به ترمیم و تجهیز ادوات و نفرات خود کرده و به مدت یک هفته دست به هشت پاتک میزند؛ اما بهواسطه مقاومت رزمندگان راه به جایی نمیبرد و بدین شکل پس از عقبنشینی دشمن، مواضع تصرف شده، تثبیت میشوند.

بدین شکل با آزادسازی حدود چهار کیلومتر مربع از منطقه اشغالی جنوب سلمانیه، خط مقدم به پل«مارد»نزدیکتر شد ـ روستای مارد از توابع شهرستان خرمشهر در ۱۸ کیلومتری شمال آبادان و در کناره غربی جاده آبادان به اهواز واقع است ـ به همین دلیل دشمن این پل را بر چید و پل«قصبه» و سپس پل «حفار» متکی شد. بنابر این عملیات فرمانده کل قوا، خمینی روح خدا، هم از نظر روحی و فکری و هم از نظر نظامی و تاکتیکی(اجرای عملیات در شب)، اهمیت بسزایی داشت و با شکستن رکود چند ماهه، عملا مقدمه شکست حصر آبادان را فراهم کرد.

در این عملیات ۳۳ دستگاه تانک و نفربر دشمن منهدم شد و ۱۲۵۰ نفر هم از نیروهای ارتش بعث عراق کشته و زخمی شدند. علاوه بر این تعداد ۲۴۶ نفر نیز از نیروهای دشمن به اسارت رزمندگان اسلام در آمدند.

رحیم محمدی