گروه سایر رسانههای دفاعپرس - سیدرضا منتظری؛ قهرمان سازی و قهرمان پروری امروزه جزو مهمترین مسائلی است که در سینمای جهان به آن توجه ویژهای میشود؛ بسیاری از کشورهای دنیا به واسطه تاریخچه اندک شان هیچ قهرمانی ندارند، اما قهرمانان تخیلی و پوشالی برای خود خلق میکنند تا از آن در راستای منافع استراتژیک و راهبردی شان استفاده کنند، اما در حالی که ما در کشورمان سرشار از قهرمانان ملی در حوزههای نظامی، علمی، دینی، سیاسی و… هستیم به این مسأله بی توجهیم و کمتر به قهرمانان مان در سینما میپردازیم!
در طول هشت سال دفاع مقدس و دلاورمردی و رشادتهای شهدا، رزمندگان و ایثارگران حدود ۱۶۳ عملیات کوچک و بزرگ انجام شدت و به طور تقریبی هر ۷ ماه یک عملیات علیه دشمن انجام شده که در این میان ۱۹ عملیات بزرگ، ۱۹ عملیات متوسط و۱۲۵ عملیات کوچک انجام شده است. همین اتفاق مهم باعث شده تا بخشی از تولیدات سینمای ایران طی حدود چهار دهه اخیر به این سمت و سو برود و ژانری شکل بگیرد به اسم دفاع مقدس که مختص سینمای ملی و وطنی مان است.
ژانر دفاع مقدس در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی با ساخت فیلمهای درخشانی تجلی یافته است. سینمای جنگ و دفاع مقدس در کشورمان به دو دسته زمان جنگ و پس از جنگ تقسیم میشود که برخی از آنها در جشنوارههای داخلی و خارجی خوش درخشیده اند و مورد توجه منتقدان و کارشناسان سینما واقع شده اند و برخی دیگر نظر هیچ یک از مخاطبان سینما را به خود جلب نکرده اند.
بدیهی است سینمای دفاع مقدس از لحاظ موضوعی بسیار پر بار است و مقتضیات اجتماعی و فرهنگی ایجاب مینماید که به این سینما توجه ویژهای شود، اما متأسفانه سالها است که این گونه مهم سینمایی یا در حال پسرفت بوده و یا درجا زده و دلیل آن هم این است که بیشتر سازندگان این گونه فیلمها به جای پرداختن به درام و فیلمنامه درگیر ظاهرسازی آثار خود با جلوههای ویژه میدانی و بصری بوده اند.
«مجنون» به کارگردانی مهدی شاه محمدی یکی از فیلمهای حاضر در چهل و دومین جشنواره فیلم فجر است که تلاش کرده، پس از آنکه سینمای ایران تجربههای متفاوتی در بازنمایی چهره شهدای دفاع مقدس داشته، اثری در خصوص بخشی از دلاوریهای جانانه شهید مهدی زین الدین و برشی از حماسه آفرینی سایر شهدا و رزمآوران لشگر ۱۷ علیبنابیطالب (ع) در جزیره مجنون و عملیات بزرگ خیبر را به تصویر بکشد.
فیلم در محتوا به شدت موفق است؛ درام تا نیمه ابتدایی به بهترین شکل جلو میرود و مخاطب با شخصیت مهدی زین الدین و زندگی او در دو مقام همسری و پدری و از سوی دیگر فرماندهی لشگر همراه میشود و او را از خود میداند، اما در نیمه فیلم لحن و روایت دچار شکاف میشود، به نوعی تمام اتفاقات پیشین به فراموشی سپرده میشود و فیلمساز تنها تمرکزش را روی عملیات میگذارد. در اینجا این نقد به فیلم وارد میشود که به نوعی درگیر آفت ظاهرسازی و تقلید از فیلمهای جنگی غربی میشود بدون آنکه به واژه «دفاع مقدس» توجه کند!
«مجنون» بدل به محصولی بیگ پروداکشن میشود که جلوههای ویژه قابل تأمل میدانی و بصری فوق العاده قوی دارد؛ از بمباران هوایی تا انفجار خمپارهها و حرکت تانک وها صحنههای تلخ شهادت شهدا از جمله تصاویر بدیعی است که شاه محمدی در اولین اثر سینمایی اش آن را خلق میکند.
فیلمساز در نیمه پایانی فیلم آنقدر درگیر عملیات میشود که درام از دست میرود و مخاطب نمیتواند با شخصیتهای فیلم همراه و همدل شود.
بدیهی است در همین مقوله هم اگر فیلمنامه نویس تنها روی یک عملیات متمرکز میشد قطعا مخاطب همراهی بهتری با داستان پیدا میکرد.
شاید یکی از علل موفقیت «مجنون» این باشد که تصویری ملموس و باورپذیر از زندگی شهید ارائه داده؛ این در حالی است که پیش از این بسیاری از فیلمسازان حوزه دفاع مقدس تصویری اغراق شده ارائه میکردند که به شدت شعاری بود و امکان برقراری انتخاب با مخاطب را نداشت. دست گذاشتن روی وجوه انسانی شهید زین الدین به ویژه در نیمه ابتدایی فیلم باعث میشود بسیاری از مخاطبان سینما که شاید پیش از این به دلیل شعارزدگی برخی فیلمهای دفاع مقدس از تماشای این آثار دلزده شده بودند با طیب خاطر به تماشای این اثر بنشینند و از تماشای فیلم در مورد شهیدی که از جنس مردم است لذت ببرند.
موسیقی بی نظیر و خارق العاده مجید انتظامی در بسیاری لحظات به باورپذیری بیشتر مخاطب کمک کرده و لحظات درخشان احساسی را به وجود میآورد؛ انتظامی که از رکوردداران کسب جایزه جشنواره فیلم فجر است و برای «ترن»، «بایسیکلران»، «از کرخه تا راین»، «راز خنجر»، «روز واقعه»، «آژانس شیشهای» و… آثارش مورد توجه قرار گرفته قطعا میتواند برای ساخت موسیقی متن بی نظیر این فیلم نیز سیمرغ بلورین بهترین آهنگسازی را از آن خود کند. بلاشک ملودی حماسی کم نظیری که انتظامی خلق کرده یکی دیگر از برگ برندههای «مجنون» است.
انتظامی پس از ده سال دوری از هنرهفتم بهترین بازگشت ممکن را به سینما رقم زد. موسیقی متن مسحورکننده او قطعا تا ابد در سینما ماندگار خواهد شد و نسلهای مختلف از آن یاد خواهند کرد.
از سوی دیگر احتمالا تنها شانس سجاد بابایی برای بازی در نقش مهم شهید زین الدین شباهت اندک چهره اش به این شهید بزرگوار بوده است؛ هرچند در لحظاتی بسیار بازی خارق العادهای دارد، اما در کل نتوانسته آنطور که باید قامت این شهید درخشان را به تصویر بکشد. البته تنی چند از بازیگران فرعی فیلم توانسته اند به خوبی در قالب شخصیتهای خود فرو بروند مانند افشین حسنلو که شخصیت محرمعلی با لهجه ترکی را بازی میکند و در لحظاتی میتواند مخاطب را با خود همراه کند. شبنم قربانی نیز در نقش همسر شهید بسیار خوش درخشیده و لحظات احساسی نابی را خلق کرده است.
در نهایت ذکر این نکته ضروری است که سینمای جنگ نه تنها در ایران که در تمام دنیا مهم و اثرگذار است که میتواند اهداف کلان حکومتها را در پس خود مستتر داشته باشد، اما افسوس که ما در سینمای کشورمان به جای آنکه درگیر محتوای آثارمان باشیم خود را اسیر فرم گرایی کرده ایم. مسلم است کپیهای دم دستی و بعضا ناشیانه از آثار جنگی دنیا، ضعف در شخصیت پردازی و فیلمنامه نویسی و مهمتر از همه بی توجهی به واژه «دفاع مقدس» باعث شده که ما در این ژانر مهجور واقع شویم.
منبع: فارس
انتهای پیام/ ۱۳۴