اصلاحات اساسی در جایزه انتخاب بهترین کتاب سال دفاع مقدس/ کتاب دفاع مقدس نیازمند آسیب‌شناسی جدی است
ولی منصوریان؛ «جواد شادانلو» نویسنده، محقق و دبیر اجرای بیست و یکمین دوره جشنواره انتخاب کتاب سال دفاع مقدس در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، با بیان اینکه روند اجرایی این جایزه از بیست و یکم ۲۹مرداد ۱۴۰۲ در نشستی با حضور رسانه‌ها و با اعطای احکام نصرت‌الله صمدزاده مدیر سابق کتابخانه تخصصی جنگ حوزه هنری به عنوان دبیر علمی، فرشته چهل‌امیرانی از کتابداران با سابقه کتابخانه ملی و کتابخانه تخصصی جنگ حوره هنری به عنوان مسئول دبیرخانه و بنده به عنوان دبیر اجرایی آغاز شد، اظهار داشت: این دوره جایزه به بررسی و داوری کتاب‌های سال ۱۴۰۱ اختصاص داشت و ۲۰ مهرماه به‌عنوان آخرین مهلت ارسال آثار در نظر گرفته شده بود.
دبیر اجرای بیست و یکمین دوره جشنواره انتخاب کتاب سال دفاع مقدس با تاکید براینکه بیشترین تلاش تیم اجرایی جشنواره در این دوره معطوف به اطلاع‌رسانی به ناشران و نویسندگان بود تا اثری از داوری بازنماند، افزود: در همین راستا پیامک شرکت در جشنواره به ناشرانی که در سال‌های گذشته کتاب مرتبط با دفاع مقدس به چاپ رسانده بودند ارسال و گروهی با نام «انتخاب کتاب دفاع مقدس ۲۱» در پیام‌رسان ایتا ایجاد شد.
وی خاطرنشان کرد: پس از تمدید یک ماهه فراخوان شرکت در جشنواره، دبیرخانه جشنواره با تدبیر دبیر علمی جشنواره آثار نرسیده به دبیرخانه جشنواره را از کتابخانه‌های تخصصی جنگ حوزه هنری و کتابخانه شهید سوداگر موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به امانت گرفت. در نهایت با مشارکت ۲۱۵ ناشر، ۲ هزار و ۴۹۲ عنوان کتاب (در ۴ هزار و ۱۸۲ نسخه) دریافت شد.
شادانلو گفت: پس از پالایش نهایی تعداد ۲ هزار و ۲ عنوان کتاب مورد پذیرش قرار گرفت؛ اشکالاتی همچون سال نشر نامرتبط، موضوع نامرتبط، ماکت بودن کتاب ارسالی موجب ریزش آثار شد. در ادامه داوری‌ها در ۶ گروه اصلی (۲۶ شاخه فرعی) و سه گروه جنبی (۸ شاخه فرعی) آغاز شد.
دبیر اجرای بیست و یکمین دوره جشنواره انتخاب کتاب سال دفاع مقدس به مراحل داوری پرداخت و با بیان اینکه برای رسیدن به پنج سطح «کتاب خوب»، «کتاب نامزد»، «کتاب تقدیری»، «کتاب برگزیده» و «کتاب سال»، همه آثار در مدت دو ماه داوری شدند، افزود: که نتیجه آن، ۴۲۴ عنوان کتاب خوب، ۵۶ عنوان کتاب نامزد، ۴۱ عنوان کتاب شایسته تقدیر و ۱۸ عنوان کتاب برگزیده و تقدیر ۴ نفر در بخش «خادمان ترویج و نشر کتاب» بود.
وی درباره تغییراتی که در گروه‌ها و داوری‌ها صورت گرفته بود، گفت: یکی از تفاوت‌های اصلی این دوره حضور نصرت‌الله صمدزاده در جایگاه دبیر علمی جشنواره بود، ایشان با اتکای به تجربه ۳۰ ساله خود در کتابداری و تسلط به دانش مدیریت اطلاعات تصمیم به انجام تغییراتی در گروه‌بندی کتاب‌ها و روند داوری‌ها گرفت، البته این تصمیم با مشاوره علمی با سرگروه‌های داوری که عموماً در ادوار گذشته نیز جزو داوران بودند، اتخاذ شد.
شادانلو تصریح کرد: عمده مخالفت‌هایی که پس از اختتامیه انجام گرفت مربوط به حذف گروه تاریخ شفاهی بود. پس از ابراز این مخالفت‌ها در فضای رسانه‌ای و گروه ایتایی جشنواره کتاب سال مقرر شد نشستی با حضور محمد قاسمی‌پور سرگروه بخش مستندنگاری، نصرت‌الله صمدزاده دبیر علمی و غلامرضا عزیزی منتقد اصلی حذف گروه تاریخ شفاهی برگزار شود تا نظرات در فضای تخصصی مطرح شود. البته آقای عزیزی امسال به عنوان داور در گروه پژوهش سیاسی اجتماعی هم حضور داشتند.
دبیر اجرای بیست و یکمین دوره جشنواره انتخاب کتاب سال دفاع مقدس افزود: من به عنوان فردی که خود را در اصطلاح «شفاهی‌کار» می‌دانم و از تلاش‌های انجمن تاریخ شفاهی ایران برای جا انداختن این مفهوم خصوصاً در سطح دانشگاه‌ها مطلعم، معتقدم با انجام گفت‌وگو و شنیدن نظارت تیم علمی جشنواره مساله قابل حل است. این مورد یکی از اصلاحات اساسی جشنواره امسال بود و شاید تلنگری نیاز بود تا به این راحتی عنوان تاریخ شفاهی را به کتاب‌هایی که حاوی خاطرات شفاهی افراد است، اطلاق نکنیم. یک نکته نیز نباید فراموش شود و آن اینکه اساساً هیچ کتابی به این دلیل از روند داوری حذف نشد، فقط کتاب‌هایی که عنوان تاریخ شفاهی داشتند در گروه خاطرات شفاهی یا گروه‌های متناسب دیگر داوری شدند.
وی در پاسخ به اینکه مهم‌ترین رویکرد و تمرکز در این دوره رویداد کتاب سال دفاع مقدس چه چیزی بود، گفت: یکی از رویکردهای اساسی این دوره شفاف‌سازی بود. ما سعی می‌کنیم ناشران و مؤلفین را در جریان تمام اتفاقات جایزه قرار دهیم. این اتفاق عمدتاً از طرق گروه ایتایی جشنوراه انجام شد. ما در دو نوبت در آبان و آذر ماه فهرست آثار رسیده به جشنواره را به تفکیک نویسنده و ناشر اعلام کردیم. که به نظرم در کمترین جشنواره اتفاق می‌افتد. من خودم کتابی به نام «احمد متوسلیان هستم» نوشته‌ام که در سال ۱۳۹۶ به چاپ رسید. این کتاب باید در هجدهمین دوره کتاب سال که در سال ۱۳۹۷ برگزار شد داوری می‌شد، اما من هیچ گاه مطلع نشدم که کتاب در روند داوری‌ها قرار داشته یا خیر.
شادانلو عنوان کرد: یکی دیگر از مزایای تشکیل گروه اطلاع‌رسانی در ایتا دسترسی مستقیم نویسندگان و ناشران به تیم اجرایی جشنواره و بیان نظرات و انتقادات بود که ما در بهتر انجام شدن کارها کمک کرد. البته این امر با توجه به فقر گفت‌وگو و فرهنگ گفت‌وگو در کشور ما با تهدیداتی مواجه بود که با سعه صدر دبیر علمی جشنواره و پاسخگویی بی‌طرفانه و دقیق ایشان ادامه پیدا کرد. این رویکردها به شدت مورد استقبال اهالی کتاب دفاع مقدس قرار گرفت.
دبیر اجرای بیست و یکمین دوره جشنواره انتخاب کتاب سال دفاع مقدس ادامه داد: یکی دیگر از رویکردهای جشنواره امسال اصل قرار دادن کتاب دفاع مقدس بود، امری که ادوار اخیر با ایجاد گروه‌های متعدد باعث کمرنگ شدن موضوع اصلی شده بود. به نظر ما در شرایطی که جشنواره‌های متعددی در کشور برگزار می‌شود که هر یک متصدی بخشی از کتاب‌های مرتبط با حوزه انقلاب اسلامی به شکل کلی است، جشنواره کتاب سال دفاع مقدس باید جشنواره کتاب سال دفاع مقدس باقی بماند و موضوعاتی مانند امنیت پایدار، مدافعان حرم، توطئه‌های داخلی و... در جایگاه تخصصی خود مورد بررسی قرار بگیرد با این همه در بخش جنبی بخش ویژه شهید سلیمانی، کردستان و مدافعان حرم هم وجود داشت.
وی خاطرنشان کرد: امسال تلاش شد در کنار تقدیر و تجلیل و انتخاب کتاب، شناسایی منابع، معرفی کتاب خوب را دنبال کنیم. در هر بخش کتاب‌های علاوه بر برگزیده‌ها و تقدیری‌ها توسط داوران محترم انتخاب شدند اما هنوز فهرست کتاب‌های خوب در هر بخش اعلام نشده است.
شادنلو درخصوص ارتقای سطح علمی تیم‌های داوری گفت: بله، دبیر علمی تلاش زیادی کردند در این دوره علاوه بر استفاده از داوران محترم ادوار پیشین از فضای دانشگاهی و اساتید محترم استفاده بیشتر شود. از میان تیم شش‌نفره سرگروه‌های داوری و ۶۲ نفر داوران بیش از نیمی از آنها، هیأت علمی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها و مابقی از کارشناسان بنام و مدرسان حوزه‌های تخصصی مختلف بودند. یکی دیگر از موارد قابل اشاره، استفاده از برگزیدگان دوره پیش به عنوان داور بود که تا حدودی و با توجه به مضیقه‌ها اجرایی شد.
وی نقاط قوت و ضعف جایزه بهترین کتاب سال دفاع مقدس را مورد اشاره قرار داد و گفت: با توجه به گروه‌بندی انجام شده رقابت اصلی تقریباً در سه گروه مستندنگاری، ادبیات و پژوهش بود. در این بخش‌ها آثار قابل توجهی به چاپ رسیده بود، اما در شاخه‌هایی مانند فیلم‌نامه و نمایش‌نامه و حتی شعر آثار معدود و کم‌قوّتی در سال ۱۴۰۱ منتشر شده است. یکی از اصلی‌ترین نتایجی که از داوری‌های این دوره کتاب سال دفاع مقدس به دست آمد وفور آثار ضعیف در میان کتب‌های دفاع مقدس است که نیاز به آسیب‌شناسی جدی دارد. اساساً یکی از کارکردهای جشنواره به عنوان تنها مرکز کیفیت‌سنجی آثار منتشره که پس از اختتامیه باید مورد توجه مسئولان قرار گیرد داده‌کاوری و آسیب‌شناسی روند کلی آثار دفاع مقدس است. در بخش کودکان و نوجوانان هم آثار به لحاظ کمّی و کیفی قابل ملاحظه نبودند؛ این بخش با توجه به تاکید رهبر فرزانه انقلاب در دیدار از نمایشگاه کتاب و نیاز کودکان و نوجوانان امروزی به روح حماسی نیازمند توجه بسیار جدی ناشران و نویسندگان است.
انتهای پیام/ 121
