جهاد فرهنگی امام حسن (علیه‌السلام) علیه جنگ نرم بنی‌امیه

گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس ـ رسول حسنی؛ سستی در باورهای دینی، جهل و نادانی، دنیاپرستی، دوری از حق مداری، زیاده‌خواهی از بیت‌المال و... بیانگر آشفتگی اوضاع فرهنگی دوران امامت امام حسن (ع) بود. آن‌ها در جنگ با معاویه به دلیل ناامیدی از دست‌یابی به غنیمت‌ها، جنگ میان حق و باطل را بیهوده دیدند و در نتیجه در آن سستی نشان دادند. آن‌ها وضع معاویه و حکم‌رانی او را می‌دیدند و زرق‌وبرق حکومت او را بر حکم‌رانی پیشوایی معصوم ترجیح می‌دادند. به‌گونه‌ای که نوشته‌اند امام با دیدن چنین وضعی در میان یارانش، همواره زیر لباس خود زره بر تن می‌کرد.

سست‌عنصری اطرافیان امام، سبب شده بود که ایشان در نزد افراد خویش هم احساس امنیت نکند. در آن روزگار، همه مردم به دنیا و دنیاپرستی روی آورده بودند؛ به‌گونه‌ای که با دیدن درخشش سکه‌ها، دست از هرگونه واقعیتی برمی‌داشتند. دنیاگرایی آن‌گونه در بافت عمومی جامعه رسوخ کرده بود که به‌سادگی از حق‌پرستی دست می‌کشیدند.

معاویه به شدت می‌کوشید تا فضای سیاسی ـ اجتماعی جامعه را همواره آشفته سازد؛ زیرا روش او روش پادشاهان بود؛ نه خلفا. او نخستین خلیفه‌ای بود که از تخت استفاده کرد. او بر کاخ خویش نگهبانان بسیار گماشته بود و هرگاه میان مردم ظاهر می‌شد، از مأموران نظامی استفاده می‌کرد.

مطرف، پسر مغیره بن شعبه می‌گوید: با پدرم نزد معاویه رفته بودم. در بازگشت، دیدم پدرم به‌سختی ناراحت است. از او پرسیدم چه شده است؟ گفت: از نزد پلیدترین انسان می‌آیم؛ زیرا به او گفتم حال که کارت گرفته و به آن‌چه می‌خواستی رسیده‌ای، دیگر عدالت و خیرخواهی پیشه ساز و فرزندان هاشم را رها کن و از دشمنی با آن‌ها دست‌بردار. ولی او در پاسخم گفت: هرگز! هرگز! که نامی از من باقی بماند. ابوبکر سال‌ها خلیفه بود و رفت. تنها می‌گویند ابوبکر. عمر نیز هم‌چنین بود، ولی محمد هرروز پنج مرتبه نامش را بر بالای مناره‌ها فریاد می‌زنند و می‌گویند: « اَشهَدُ انَّ مُحَمَدا رسول اللّه» با این حال، چه نامی از من برجای می‌ماند.

معاویه در پی سیاست های اسلام ستیزانه خود، کوشید با تشویق جعل‌کنندگان احادیث، برای تغییر دادن محتوای احادیث نبوی و ساخت احدیث جعلی از تا بندگی نور پیامبر (ص) و اهل بیتش (ع) بکاهد. بر این اساس، ده‌ها هزار حدیث جعلی ساخته شد که آثار آن تا قرن‌ها باقی ماند. به گونه‌ای که حتی یحیی بن اکثم نیز در مناظره‌های خود با امام جواد (ع)، به این‌گونه دروغ‌پردازی‌ها تمسک می‌کرد و حتی کسانی به پیروی از این احادیث، به مبارزه با اهل بیت (ع) برخاستند.

امام حسن (ع) در برابر حرکت‌های ضد اسلامی معاویه هرگز سکوت نکرد و به محض یافتن فرصتی مناسب، پیشینه ننگین و اغراض شوم معاویه را آشکار و ضربه‌های سهمگینی بر پیکر حکومت غاصبانه او وارد می‌کرد و مشروعیت حاکمیت او را زیر سؤال می‌برد.

امام حسن (ع) در برابر جریان تحریف و تهاجم گسترده دستگاه علیه فرهنگ اسلامی، به ترویج ارزش‌های اسلامی پرداخت و در این راه، گام‌های بزرگی برداشت و در بیدار کردن کسانی که آموزه‌های ارزشمند اسلامی را به خوبی درک نکرده بودند، بسیار کوشید. امام هر روز پس از انجام فریضه صبح و بالا آمدن آفتاب جلسه‌های آموزش احکام برای مردان را تشکیل می‌داد.

همگان برای شنیدن سخنان شیوایش به مسجد می‌آمدند و امام نیز آنان را با روش و سیره جدش رسول (ص) خدا آشنا می‌کرد و در برابر دستگاه معاویه و سیاست‌های شیطانی آن، به نشر معارف اسلام ناب می پرداخت.

معاویه برای تحقق اهدافش با بهره‌مندی ابزاری از برخی صحابه مانند مغیره بن شعبه، عمروعاص و افرادی چون سمره بن جندب، ابوهریره و...، احکام، تفسیر آیات و بسیاری دیگر از معارف اسلامی را تحریف می‌کرد. آن‌ها افزون بر جعل حدیث، آیات قرآن را آن‌گونه که می‌خواستند تأویل می‌کردند و چون چهره‌هایی بودند که در کنار پیامبر دیده شده بودند، سخنانشان نزد مردم پذیرفته می‌شد.

منبع: «آفتاب حسن : رویکردی تحلیلی به زندگانی امام حسن مجتبی (ع) نوشته ابوالفضل هادی‌منش