نبرد جهانی واکسن؛ ایران چگونه در جنگ واکسن‌ها پیروز شد؟
گروه اجتماعی دفاع‌پرس: کرونا که آمد، رقابت کشور‌های مختلف برای تولید واکسن هم در جهت تلاش برای بقا و صد البته با مقاصد تجاری آغاز شد؛ محصولی که از همان ابتدا نیز پیش‌بینی می‌شد، جنگی جهانی را در دنیا رقم زند و حتی دستمایه تهدید یک کشور علیه دیگری باشد. بر همین اساس و با به ثمر نشستن نتایج مطالعات و ورود واکسن‌ها به عرصه مصرف، این بار فارغ از چگونگی تعاملات مرسوم در خرید و فروش محصولات و کالا‌های پزشکی و سلامت‌محور، کشور‌ها ناچار به مذاکره با تعداد معدود واکسن‌ساز‌ها شدند؛ در این میان حتی قبل از تایید واکسن‌ها، چند کشور ثروتمند به پیش‌خرید بسیار فراتر از نیازشان اقدام کردند؛ به طوری که به اذعان مقامات بهداشت و درمان کشورمان اکنون بیش از ۸۰ درصد واکسن‌های دنیا را شش کشور زده‌اند و کشوری مثل آمریکا و یکی از کشور‌های اروپایی ۲۰۰ میلیون دوز واکسن در حال انقضا دارند.
سه راه منطقی برای تامین واکسن
هرچند در اوج بحران کرونا دسترسی به واکسن کار آسانی نبود اما فشار‌های فعالان اجتماعی، کارشناسان بهداشت و از سویی آمار بالای ابتلا و مرگ و میر هموطنان به دلیل ابتلا به کرونا باعث شد تا وزیر بهداشت طی سخنانی اعلام کند که مسوولان کشور از سه مسیر تولید داخل، تولید مشترک و واردات البته نه از هر منبعی واکسن مورد نیاز کشور را تامین کنند. در همان دوران که کشور‌های اروپایی و آمریکا تلاش می‌کردند واکسن‌های خود را بر مردم سایر کشور‌ها تست کنند و آزمایشات بالینی آن‌ها را به بهانه اقدامات بشر دوستانه در کشور دیگر انجام دهند مسوولان وزارت بهداشت اعلام کردند که مردم ایران موش آزمایشگاهی کشور‌های دیگر نخواهند شد و واکسن‌ها را تنها از منابع معتبر خریداری خواهند کرد.
در همان برهه نیز رهبر معظم انقلاب اسلامی طی سخنانی اعلام کردند که دولت ایران می‌تواند از هر منبعی به جز آمریکا و انگلستان واکسن خریداری کند و تاکید کردند «آمریکایی‌ها اگر توانسته بودند واکسن تولید کنند این افتضاح کرونایی در کشورشان به‌وجود نمی‌آمد که در یک روز حدود ۴ هزار نفر تلفات داشته باشند. ضمن اینکه اساساً به آن‌ها اعتمادی نیست و گاهی این واکسن‌ها برای آزمایش بر روی ملت‌ها است. البته با سابقه‌ای که فرانسوی‌ها در قضیه خون‌های آلوده دارند، به آن‌ها هم خوش‌بین نیستم، اما تهیه واکسن از کشور‌های دیگر هیچ مشکلی ندارد» بر اساس این فصل‌الخطاب دولت نیز موظف شد تا واکسن‌هایی را در اختیار مردم قرار دهد که نسبت به سلامت، ایمنی زایی و در عین حال اثربخشی آن‌ها اطمینان کافی وجود داشته داشته باشد.
خرید واکسن از منابع نامعتبر ممنوع
پس از این سخنان تاریخی امام خامنه‌ای در اوج بحران کرونا، وزیر بهداشت با اشاره به بی‌اعتمادی به واکسن‌هایی که از آمریکا و انگلیس وارد کشور می‌شود، اعلام کرد چطور ممکن است آمریکایی که برای بیمار ما اجازه واردات و گردش پول برای دارو نمی‌داد، برای افراد سالم ما واکسن کرونا هدیه کند؟ کدام عقل سلیمی باور می‌کند کسی که برای بیمار ما از پول خود ما اجازه حمل ونقل دارو نداده است حالا برای افراد سالم ما واکسن هدیه کند؟ این امر با عقل جور درنمی آید.
در همین راستا رئیس جمهور نیز در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا با تاکید بر اینکه برای ساخت واکسن یا برای خرید واکسن هر ارزی و هر ریالی نیاز باشد بلافاصله به هر قیمتی و برخلاف همه مشکلات، آن را تأمین خواهیم کرد، گفت: ما زودتر از این هم می‌توانستیم واکسن وارد کنیم و واکسن‌هایی در اختیار ما بود، اما واکسن‌ها متعلق به شرکت‌هایی بودند که می‌خواستند آن را روی مردم ما آزمایش کنند. به ما پیشنهاد دادند و وزارت بهداشت درمان به حق نپذیرفت و قبول نکرد. مردم بدانند وسیله‌ای برای آزمایش واکسن نیستند و به دنبال خرید واکسن مطمئنی هستیم.
بلوکه شدن منابع مالی ایران
در حالی که چندین شرکت دانش بنیان کار خود را برای ساخت واکسن کرونا آغاز کرده بودند، وزارت بهداشت با پیوستن به سازوکار «کووکس» تلاش کرد تا از این طریق تا زمان نهایی شدن واکسن تولید داخل برای گروه‌های حساس و پرخطر واکسن خریداری کند، اما شروع این کار و خرید واکسن از کشور‌های خارجی نیز با چالش‌های جدی مواجه بود اولا هزینه کافی برای خرید ۱۶۰ میلیون دوز واکسن وجود نداشت و این اقدام کاری منطقی به نظر نمی‌آمد و از سوی دیگر کارشکنی کشور آمریکا با اعمال تحریم‌های ظالمانه منجر به این شده بود که ایران نتواند به راحتی نقل و انتقال مالی برای خرید واکسن را انجام دهد، کارشکنی‌هایی که صدای وزیر بهداشت و رییس جمهور را هم بلند کرد و آن‌ها بار‌ها و بار‌ها در اظهاراتی از این موضوع انتقاد کرده و از بلوکه شدن پول‌ها در کشور‌ها فروشنده واکسن انتقاد کردند.
در هر حال هرچند که جهت تامین عدالت در دسترسی به واکسن، ساز و کاری تحت عنوان «کووکس» زیر مجموعه سازمان جهانی بهداشت شکل گرفت تا بتواند این شکاف را پر کرده و مشکل کمبود واکسن در کشور‌های در حال توسعه و فقیر را چاره کند، اما ساز و کار کووکس نیز تا اینجای کار تحت تاثیر اقدامات ابرقدرت‌ها و کشور‌های ثروتمند، از برنامه عقب است و نتوانسته اهداف مورد نظر را محقق کند.
۸۰ درصد واکسن دنیا در دستان ۶ کشور
با داغ شدن بازار واکسن کرونا در دنیا، ایران جزو اولین کشور‌هایی بود که برای خرید آن اقدام کرد تا بتواند جمعیت خود را علیه پاندمی قرن واکسینه کند، اما عوامل متعددی اعم از تحریم‌های آمریکایی، کمبود جهانی واکسن و تولید کُند این واکسن مهم در جهان باعث شد که کشورمان نتواند برنامه‌ریزی‌هایش را در این حوزه به سرعت عملی کند. از یک طرف تولیدکنندگان واکسن کرونا در جهان درصدد بودند که ابتدا جمعیت کشور خود و سپس هم‌پیمانان‌شان را واکسینه کنند و از طرف دیگر کشور‌های توسعه یافته و ثروتمند در اولویت قرار می‌گرفتد تا بر این اساس کووید-۱۹، به قول مسئولان «آپارتاید قرن» را هم رقم بزند به طوری که این اقدام واکنش سازمان جهانی بهداشت را در پی داشت و مسوولان سازمان جهانی بهداشت در اظهاراتی گفتند که ۸۰ درصد واکسن دنیا در دستان شش کشور قرار دارد و آن‌ها از این ابزار برای تحت فشار قرار دادن سایر کشور‌ها استفاده می‌کنند به طوری که کشور‌های ضعیف‌تری که حاضر به پرداخت هزینه واکسن بودند نیز از این خدمات محروم مانده‌اند.
در این جنگ جهانی واکسن، سه کشور روسیه، چین و هند با همه حواشی و به فراخور شرایط نست به ارسال واکسن به ایران اقدام کردند هرچند محموله‌های ارسالی با رقم‌های تعهد شده فاصله داشت. چین طی قراردادی به ایران قول تحویل ۱۰ میلیون دوز واکسن کرونا را تا پایان بهار داده بود. قولی که تنها ۶۰ درصدش محقق شده و تاکنون سه میلیون و ۶۵۰ هزار دوز واکسن چینی به ایران آمده است.
کشور روسیه هم در قرارداد اولیه خود با ایران قول ارسال دو میلیون دوز واکسن را داده بود و در قراردادی دیگر نیز فروش واکسن اسپوتنیک تا سقف ۶۰ میلیون دوز را متعهد شده بود که این کشور نیز تاکنون تنها ۹۲۰ هزار دوز واکسن به کشورمان ارسال کرده است. هندی‌ها نیز قول ارسال دو میلیون دوز واکسن کوواکسین را به ایران داده بودند؛ قولی که بعد از تحویل ۱۲۵هزار دوز از این واکسن، زیر پا گذاشته شد و به دلیل شیوع گسترده کرونا در هند، دستگاه قضایی هند از ارسال محموله دوم واکسن هندی به ایران، جلوگیری کرد.
شکستن آپارتاید واکسن‌سازان
تحریم‌های دارویی و مشکلات ایجاد شده در مسیر واردات واکسن‌های کرونا و سایر تجهیزات پزشکی، اما باعث نشد تا محققان و دانشمندان کشورمان دست روی دست بگذارند بلکه با وجود محدودیت‌های موجود تلاش خود را به کار گرفتند تا سرانجام با حمایت‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی و دولت اولین واکسن کرونای ایرانی با نام «کوو ایران برکت» اردیبهشت رونمایی شد تا نور امیدی در دل مردم ایران زنده شود، اما این تنها برگ برنده ایران در زمینه تولید واکسن کرونا نبود بلکه چند روز پس از آن ایرانیان توانستند واکسن موسسه رازی را رونمایی کرده و مدتی بعد نیز واکسن کرونای فخرا توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح رونمایی شد و چند روز قبل نیز واکسن دیگری با نام نورا توسط محققان سپاه پاسداران رونمایی و به جمع گروه‌های واکسن‌های کرونای ایرانی پیوست.
اما در این مدت نیز، ایران تولید مشترک واکسن‌های کرونا را به فراموشی نسپرد و بر اساس وعده‌هایی که وزیر بهداشت داده بود تولید مشترک واکسن کرونا با کشور کوبا انجام شد که خوشبختانه نتایج اثربخشی آن نیز مثبت گزارش شده است، همچنین پس از آن نیز تولید واکسن اسپوتنیک ساخت کشور روسیه در ایران آغاز شد که این موضوع نیز می‌تواند کمک شایانی به واکسیناسیون مردم کشور ما کند.
هرچند بر اساس اعلام مسوولان وزارت بهداشت از چند ماه دیگر واکسیناسیون عمومی به صورت گسترده در کشور آغاز می‌شود، اما مسوولان وزارت بهداشت در همین بازه تلاش کردند تا با تهیه واکسن از کشور‌های خارجی واکسیناسیون بیماران خاص و صعب‌العلاج را پیگیری کنند که این کار به خوبی در حال انجام است.
محققان ایرانی در این مدت با وجود تحریم‌های شدید فعل خواستن و توانستن را به خوبی صرف کردند تا ایران در جمع کشور‌های قدرتمند حوزه ساخت واکسن قرار بگیرد، و علاوه بر تامین نیاز داخل در آینده نه چندان دور به صادر کننده واکسن کرونا کرونا تبدیل شود. در پایان نباید این توصیه مقام معظم رهبری را از یاد برد، توصیه‌ای راهبردی که باید همواره مد نظر جوانان قرار داشته باشد، بنا به فرموده ایشان «در سال‌هاى اول انقلاب، در دوران جنگ و در طول این سى و چند سال، هر جا به مدیریت جهادى تکیه کردیم، موفق شدیم.»
گزارش از محمد رضازاده
انتهای پیام/ ۳۶۱
